Yaxın 15 ildə avtomobil bazarı necə olacaq?
- 1 116
- 0
- 21-05-2021, 14:22
Boston Consulting Group, avtomobil bazarındakı əsas tendensiyalar barədə geniş miqyaslı bir araşdırma apardı və yaxın 15 ildə bunun necə inkişaf edəcəyini proqnozlaşdırdı. Avtoklub Azərbaycan təfərrüatları aydınlaşdırdı.2025-ci ilə qədər satılan bütün yeni avtomobillərin demək olar ki, yarısı elektrikli və ya hibrid olacaq. Daxili yanma mühərriki olan avtomobilin tamamilə rədd edilməsi 3 mərhələdə baş verəcək: 1-ci mərhələ - 2021-ci ildən - 2023-cü ilədək, 2-ci mərhələ - 2024-cü ildən - 2029-cu ilədək, 3-cü mərhələ - 2030-cu ildən 2035-ci ilədək. Ancaq buna baxmayaraq həm dizel, həm də benzin ilə işləyən avtomobillər o zamana qədər qalacaq. Ən azından bəzi bazarlarda.
İlkin mövqelər
Bu gün üçün ilkin mövqelər belədir: Avropa Birliyi ölkələrində, Avropa üçün Yaşıl Saziş proqramı çərçivəsində 2050-ci ilə qədər avtomobillərdən sıfır səviyyəli tullantı qaz əldə etmək məqsədi qoyulub. ABŞ-da Prezident Co Bayden daha sərt tullantı qaz məhdudiyyətlərinə diqqət yetirdiyini söylədi. Həmçinin, yenidən Paris sazişinə qatıldı. 15-dən çox ölkə, daxili yanma mühərrikli avtomobillərin 2035-ci ilə qədər istehsalının dayandıracağını elan etdi. Boston Konsaltinq Qrup bu hədəflərin çoxunun yerinə yetiriləcəyini proqnozlaşdırır. Və bu cür nailiyyətlərə aparan əsas addım nəqliyyatın elektrikləşdirilməsinin sürətləndirilməsidir.
Elektrikləşdirmə
Elektrikli avtomobillərə keçid bütün dünyada sürətlənir. Boston Consulting Group, 2025-ci ildə Yer üzündə satılan bütün minik avtomobillərinin 47%-nin tamamilə elektrik və ya hibrid olacağını təxmin edir. Belə ki, bu keçid, xüsusən də bütün elektrikli nəqliyyat vasitələrinə keçid, Avropa Birliyi və Çində digər böyük bazarlara nisbətən daha sürətli baş verəcəkdir. Braziliya və Hindistan kimi böyük inkişaf etməkdə olan bazarlarda elektrikləşmə daha yavaş olacaq.
Elektrikləşdirmənin əsas hərəkətverici qüvvəsi, batareyalardakı qiymətlərin sürətlə enməsi, artan dövlət tənzimlənməsi və yeni elektrikli nəqliyyat vasitələrinin tətbiqi olacaqdır. Daxili yanma mühərriki olan avtomobilin demək olar ki, tamamilə rədd edilməsi 3 mərhələdə baş verəcəkdir.
1-ci mərhələ
Avtomobil istehsalçılarının 2023-cü ilə qədər 300-dən çox elektrik və plaqin hibrid modeli bazara çıxaracağı gözlənilir. Bu, istehlakçılara bugün olduğundan daha çox seçim təqdim edəcəkdir. 2023-cü ildə plaqinlər, tam və qismən hibridlər, qlobal minik avtomobilləri bazarının 25% -ni tutacaq; təmiz elektrikli avtomobillər - bazarın 7%-ni tələb edəcəkdir. Dünya bazarında benzinli avtomobillər 59%, dizel – 8% olacaqdır.
Bu mərhələdə zərərli tullantı standartlarının tənzimlənməsi və elektrikli avtomobillərin alınmasının stimullaşdırılması əsas rol oynayacaqdır.
Eyni zamanda, istehsalın artması və batareyanın qiymətinin düşməsi çox sayda elektromobillərin ümumi beş illik dəyərində daxili yanma mühərriki ilə bərabərliyə dövlət təşviqi olmadan nail olmaqdır.
2-ci mərhələ
2030-cu ilədək elektromobillərə sahib olmağın iqtisadi faydaları, fərqli bölgələrdə və avtomobil seqmentlərində görünəcəkdir. Buna görə istehlakçılar elektrikləşdirilmiş avtomobillərə kütləvi keçidə başlayacaqlar. Analitiklər, bu zamana qədər batareyaların qiymətinin bir kilovatsaat üçün 75 dollara düşəcəyini və dünya bazarında elektromobillərin payının 28% -ə yüksələcəyini təxmin edirlər.
Sıfır səviyyəli tullantısı olan avtomobillərə keçid ən çox Avropa və Çində görünəcəkdir. Burada elektromobillərin payı müvafiq olaraq 43% və 40% -ə çatacaq. Eyni zamanda, plaqin hibridlərinin payındakı artımın, dövlət təşviqlərinin sona çatması ilə azalmağa başlaması mümkündür. Adi daxili yanma mühərriklərinin bazar payının 2030-cu ilə qədər 20% -dən aşağı düşəcəyi gözlənilir. Daxili yanma mühərrikləri olan avtomobillər üçün 23%, dizel yanacaqla 2% qalacaq. Bu dövrdə, yerin təkindən çıxarılan yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələrinə ilk əhəmiyyətli qadağalar qüvvəyə minəcəkdir.
3-cü mərhələ
Boston Consulting Group-da, bu on ilin sonuna elektromobillərin tətbiqi müştərək sahiblikdən deyil, təklifdən asılı olacağını hesab edirlər. 2035-ci ildə elektromobillərin qlobal payı 45% -ə qədər artacaq. ABŞ-da 54%, Çində 58%, Avropa Birliyində 62% -ə çatacaq. Qlobal bazar liderliyinin yalnız elektromobillər ilə məşğul olan mövcud avtomobil istehsalçıları arasında bərabər şəkildə bölünməsi gözlənilir. Liderlik, şirkətlərin bölgələrdəki portfellərini nə qədər yaxşı idarə etdikləri və istehsal, paylama və xidmətlərini genişləndirmələri ilə müəyyən ediləcəkdir.
Ancaq, 2035-ci ildə belə, dizel işləyənlərin təxminən 1% -i və benzinlə işləyən daxili yanma mühərrikli avtomobillərin 11% -i hələ də bəzi ölkələrdə dünya bazarında qalacaqdır. Boston Konsaltinq Qrup, ABŞ-da 2035-ci ildə ümumiyyətlə dizel ilə işləyənlərin olmayacağını, daxili yanma mühərrikli benzinli avtomobillərin isə 2%-nin qalacağını proqnozlaşdırır. Çində ümumiyyətlə nə benzin, nə də dizel yanacağı ilə işləyən avtomobillər qalmaya bilər. Avropa Birliyi ölkələri benzinlə işləyən daxili yanma mühərrikli avtomobillər 3%, dizel yanacaqlı avtomobillərin 1%-nə sahib olacaqdır. Yəni dizellərin 1%-i və benzinli avtomobillərin 11%-i Hindistan, Braziliya və ola bilsin ki, Ukrayna tərəfindən formalaşdırılacaqdır.
Kiçik bir qeyd
Boston Consulting Group tərəfindən sadalanan bütün proqnozlar müəyyən şərtlər daxilində gerçəkləşəcəkdir. Məhz:
1)Dünyadakı hökumətlərin qaydaları və təşviqləri sərtləşdirmələri lazımdır.
2)Yerin təkindən çıxarılan yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələrinin qadağan edilməsi üçün mövcud tarixi yaxınlaşdırmaq lazımdır.
3)Hazırda çatışmayan məcburetmə mexanizmləri yaradılmalıdır.
4)Sıfır səviyyəli tullatısı olan nəqliyyat vasitələrinin daha sürətli tətbiq edilməsini təşviq etmək üçün tullantı standartları və istehlakçıların maddi təşviqləri gücləndirilməlidir.
İstehlakçı rəyləri araşdırması, elektrikli avtomobil əldə etmək üçün əsas maneə elektrik doldurucu infrastrukturunun uyğun olmamasıdır. Mütəxəssislər, elektrikli nəqliyyat vasitələrinin proqnozlaşdırılan böyüməsi ilə ayaqlaşmaq üçün yaxın on ildə qlobal olaraq 100 milyon əlavə elektrik doldurma cihazının tələb olunacağını təxmin edirlər. Bəzi bölgələrdə, elektrikli nəqliyyat vasitələrinə artan tələbatı ödəmək üçün mövcud elektrik şəbəkələrinin yenilənməsi lazımdır. Məsələn, ABŞ-da Boston Konsaltinq Qrup, 2030-cu ilə qədər satılan hər elektromobil üçün, şəbəkəni yeniləmək üçün əlavə 1100 dollar sərmayə tələb olunacağını təxmin edir. On il ərzində ABŞ-da elektromobil satışlarının təqribən 25 milyard dollarlıq investisiyasının təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır. Digər ölkələrdə investisiya ehtiyacları daha yüksək ola bilər.
Batareya elementlərinin, onun litium və nikel kimi əsas materiallarının istehsalının 2030-cu ilə qədər on qat artırılması mütləqdir. Volkswagen, bu yaxınlarda yalnız Avropada batareyalara olan tələbi, 2030-cu ilə qədər 240 qiqavat saat artacağını açıqladı. Bu, 2020-ci ildə dünyadakı bütün avtomobil istehsalçılarının ehtiyacından çoxdur. Xammal tədarükü uzun müddətə batareyalara olan tələbatı ödəyə bilsə də, qısa müddətdə təchizat problemləri yarana bilər. Batareya qiymətlərinin düşməsini yavaşladacaq. Elektrikli nəqliyyat vasitələrinə keçiddə təmsilçilərin, yəni dilerlərin rolunu dəyərləndirməmək olmaz. Elektrikləşdirməyə investisiya yatırarkən, 2019-cu ildə Kox Avtomotiv tərəfindən aparılan bir araşdırma təmsilçilərin 56%-nin gələcək elektromobil tələbi üçün yaxşı hazır olduqlarını göstərdi.
Avtoklub Azərbaycan qeyd edir ki, Boston Consulting Group, hidrogen yanacaq elementlərinin nəqlini nəzərdən qaçırdıb. 2035-ci ilə qədər o da dünya avtomobil bazarının müəyyən bir hissəsini də zəbt etməlidir. Həm də o yanacaqdoldurma məntəqələrinin infrastrukturunun inkişafına investisiyalara ehtiyac duyacaq. Beləliklə bazarın son mənzərəsi bir qədər fərqli ola bilər.
Müəllif: "AVTO KLUB AZƏRBAYCAN" klubunun təsisçisi, araşdırmaçı avtoekspert Natiq Nazimoğlu
Gəncə şəhəri, 2021-ci il
