Təkrar emal edilmiş plastiklərin bir çox sahələri var, onlardan biri də asfaltdır. Planetdə təxminən 40 milyon km yol var; bu şəbəkəni genişləndirmək və yeni magistral yollar yaratmaq üçün hər il 1,6 trilyon ton asfalt sərf olunur. Asfalt beton qarışığının əsas komponentlərindən biri bitumdur, tərkibi 10 ilə 60% arasında dəyişir. Bu materialın qismən təkrar emal edilmiş plastiklə əvəz edilməsi ətraf mühitin çirklənməsi problemini həll edəcək və yol səthinin praktik xüsusiyyətlərini yaxşılaşdıracaq.

Dünya təcrübəsi:

Hindistan

2002 -ci ildə Hindistanın KK Plastic Waste Management Ltd şirkətinin mühəndisləri yolların asfaltlanması zamanı plastik tullantılardan istifadə texnologiyasını patentləşdirdilər.

Firmanın Banqalor şəhərində bu gün, gündə 30 metr ton plastik emal edən zavodu var.

Polietilentereftalat şüşənin, plastik stəkanın və torbaların asfalt qarışığı komponentinə çevrilməsi texnologiyasını hazırlamaq üçün hindlilərə 5 il lazım oldu.

Şirkət, asfalt qarışığındakı bitumun 8%-ni əvəz edən və yol səthinin xarakteristikasını yaxşılaşdıran KK Poly Blend polimer qarışığını yaratdı.

Bu material əsasında yaradılan yolların xidmət müddəti iki dəfə artırılmışdır. KK Plastic Waste Management Ltd, 2000 km yol çəkdi və 8000 ton plastik tullantını emal etdi.

İngiltərə

Hindistandan bu fikir Qərbi Avropaya keçdi. Bu yeni asfalt növü daha çox milyarder Riçard Branson da daxil olmaqla, investorların diqqətini çəkir. İngiltərədə olan MacRebur şirkətinin rəhbəri, bunu ölkəsinə gətirdi və 18 aylıq araşdırmalardan sonra təkrar emal edilmiş plastik əsasında yüksək təsirli qatqıları patentləşdirdi. Futuristik günəş yollarının doğulduğunu və hətta retro çınqıl yollara qayıtdığını gördük, amma indi yol səthləri üçün yeni bir oyunçuya sahibik: təkrar emal edilmiş plastiklər. İngilis mühəndisi Toby McCartney, xam neftin çox hissəsini, asfaltdakı əsas bitumu, təkrar emal olunan şüşələrdən hazırlanmış kiçik plastik dənəciklərlə əvəz edən yenilikçi bir proses hazırladı.

Tikintidə təkrar emal edilmiş plastik getdikcə daha çox istifadə olunur – səki, kərpic və hətta plitələr hazırlanır. Ən son nümunələrdən biri İngiltərə sahibkarlar üçlüyündən gəldi. 

MacRebur layihəsinin müəllifi Toby McCartney bunları qeyd etdi: "Bu yeniliyin nəticəsi, adi örtükdən 60 faiz ucuz, 10 qat daha möhkəm olur və ətraf mühit üçün daha yaxşı olan bir örtükdür". 

McCartney evinin yaxınlığındakı yollarda çuxurları yamamaqdan bezdikdən sonra bu fikrə düşdü, tanış mənzərədir, elə deyilmi? O, Hindistanda işləyirdi və insanların çuxurları plastik tullantılarla doldurduqlarını və yerində əritdiklərini gördü. 

Plastik yol örtüyünün hazırlanması üçün 18 ay sınaq keçirildi.

McCartney qardaşları, İngiltərənin Kambria əyalətində plastik doldurucudan istifadə edərək öz yollarını qurdular və yol artıq istifadədədir.

Kanada

Kanadalılar, Şimali Amerikada plastik asfalt istehsalında liderdir. Green Mantra şirkəti, yolların yaradılmasında 20%-ə qədər təkrar emal edilmiş plastikdən istifadə etməyə imkan verən yenilikçi bir texnologiya hazırladı.

Yenilənmiş asfalt beton bu gün Vankuverdəki yolların tikintisi və təmiri üçün fəal şəkildə istifadə olunur.

Rusiya

Rusiyada yol tikintisində təkrar emal edilmiş polimer materiallardan istifadə texnologiyaları Rusnano ASC tərəfindən hazırlanmışdır. Tatarıstan, Moskva, Ryazan vilayətində avtomobil yollarının tikintisində yeni örtüklərdən istifadə edilməli olan "Yenilikçi Yol" proqramı yaradıldı. Layihə, hazırlıq mərhələsində qaldı, QOST-ların, SNiP-lərin texniki qaydaları tənzimləmək ehtiyacı ilə üzləşdi.

Rusiyada, "SİBUR Holding" tərəfindən hazırlanmış plastik qatqıların köməyi ilə yol səthlərinin keyfiyyəti yaxşılaşdırılır. Polimer-bitum bərkidiciləri neft məhsullarından hazırlanır. Şirkətdə plastik emalı tətbiq edilmir, bu, yüksək xərclər və ölkədə polimer tullantılarının kütləvi şəkildə toplanması üçün tətbiq olunan texnologiyaların olmaması ilə izah olunur.

Hindistan və Kanada texnologiyalarına bənzər texnologiyalar Yaroslavl və Novosibirskdə hazırlanır. Yolların təmiri üçün, gələcəkdə isə magistral yolların çəkilməsi üçün təkrar emal edilmiş plastik əsasında asfalt-beton qarışıqlarından istifadə edilməsi planlaşdırılır.

Layihələrin həyata keçirilməsi üçün plastik tullantıların toplanması və çeşidlənməsi üçün texnologiyaların tətbiqi, mövcud qanunvericilikdə dəyişikliklər tələb olunur.

Müəllif: "AVTO KLUB AZƏRBAYCAN" klubunun təsisçisi, araşdırmaçı avtoekspert Natiq Nazimoğlu