Mühərriki "öldürən" faydalı avtomobil sistemləri hansılardır?
- 1 500
- 0
- 18-05-2021, 22:15
Müasir avtomobillər getdikcə daha çox texniki cəhətdən mürəkkəbləşir. Onlarda ətraf mühitin, yanacaq sərfiyyatının qayğısına qalan bir çox sistemlər yaranır, lakin müəyyən şərtlər daxilində mühərriki əsaslı təmirədək çatdırmağa qadirdirlər. "AVTO KLUB AZƏRBAYCAN" hansı sistemlərin potensial təhlükəli olduğu barədə danışacaq.Ondan başlayaq ki, istehsalçılar, bütün müasir avtomobil mühərriklərini qızdırmağı məsləhət görmür. Buna uyğun olaraq yanacaq çiləyici sistemləri elə tənzimlənir ki, zəngin bir qarışıq verir, bu da mühərrikin "soyuq" halda işə düşməsinə zəmanət verir. Bu həll yalnız isti mövsümdə və mülayim Avropa qışlarında təsirli olur. Bizdə vəziyyət fərqlidir.
Güclü şaxtada, müasir mühərrik artıq vəzifələrinin öhdəsindən zəif gəlir, yüklər isə kəskin şəkildə artır. Axı, güc qurğusu yağı yaymalıdır, porşenləri, silindrləri və "şatun"ları qızdırmalıdır. Nəticədə, "şatun" –porşen qrupunun ehtiyatı azalır, əgər borucuqlar kirlə tıxanırsa, onda silindrlərə yanacaq tökməyə başlayırlar. Nəticədə, mühərrikin ömrünü uzatmayan partlayış meydana çıxır.
"Start – stop" kimi faydalı bir sistem də xoşagəlməz sürprizlər edə bilər. Əvvəlcə yanacağa qənaət etmək üçün yaradılmışdı, lakin sonradan məlum oldu ki, ekoloji cəhətdən çox zərərlidir.
Məsələ burasındadır ki, istənilən mühərrik müəyyən sayda işədüşmə üçün nəzərdə tutulmuşdur, "start – stop" isə bu sayı min dəfə artırır. Bu vəziyyətdə, mühərrikin hər dəfə söndürülməsi isə yağ pompasının dayanmasına səbəb olur, hər işədüşmə isə "şatun" və digər sürtünən səthlərdəki yükü artırır. Nəticədə, sürtünən səthlərdəki yağ örtüyünün daha incə hala gəlməsi vəziyyəti yaranır (axı yağ pompası hər işıqforda sönür) və sürtmə hissələri bir – biri ilə təmasda olur. Bu, mühərrik hissələrinin aşınmasına və silindr divarlarında cızıqlar əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Ekologiya sahəsindən başqa bir sistem – mühərrikin yanında yerləşdirilən kollektordur. Yanacağımızın keyfiyyəti ilə neytrallaşdırıcı sürətlə ərp ilə tıxanır və dağılmağa başlayır. Onun keramika hissəcikləri mühərrikin içərisinə çəkilir və bu da tıxanmaya səbəb olur. Bu isə "yağ yemə" və qurğunun gücünün itkisi ilə nəticələnir.
Nəhayət, az həcmli mühərriklərdəki turboüfürücü sistemi də avtomobilin "ürəyinə" bir əlac əlavə etmir. Müasir bir turbin ağlasığmaz dövriyyədə fırlanır, içindəki istilik isə 1000 dərəcəyə çata bilər. Mühərrikdəki yük də artır.
Kiçildilmiş mühərriklərdəki yağ karterinin kiçik olduğunu düşünürsənsə, onda yağ həm mühərriki, həm də üfürmə sistemini təsirli şəkildə soyuda bilmir. Motosikletlər dəm qazı üçün yüksək yağ istehlakına malikdir, turbin isə nadir hallarda 100 000 kilometrə qədər yaşayır. Mühərrik də yağın, sadəcə qaynayıb və qoruyucu xüsusiyyətlərini itirdiyi çətin anları yaşayır. Nəticədə, belə bir mühərrikin ehtiyatı nadir hallarda 150 000 km-i aşır.
Müəllif: "AVTO KLUB AZƏRBAYCAN" klubunun təsisçisi, araşdırmaçı avtoekspert Natiq Nazimoğlu
